Endokrin Sistem Hastalıkları Hakkında Bilinmesi Gerekenler Tanı ve Tedavi Yöntemleri

Endokrin sistem hormon üreten ve salan bezlerden, vücutta üretilen ve hücrelerin veya organların aktivitesini düzenleyen kimyasal maddelerden oluşur.

Endokrin Sistemi Nedir?

Endokrin sistemi, vücudun kalorileri hücrelere ve organlara güç veren enerjiye dönüştürme yeteneği de dâhil olmak üzere birçok önemli vücut işlevini kontrol etmeye yardımcı olan hormonlar üreten ve serbest bırakan bir bez ağıdır.

Endokrin sistemi, kalbin atış şeklini, kemik ve dokularınızın nasıl büyüdüğünü, bebek yapma becerisi gibi pek çok konuda bünyeyi etkiler. Bunun yanında diyabet, tiroid hastalığı, büyüme bozuklukları, cinsel işlev bozukluğu ve bir dizi başka hormon ile ilişkili kontrol mekanizmasını yürüterek  bozukluk geliştirip geliştirmediğiniz konusunda etkin ve hayati bir role sahiptir.

 Endokrin Sistem Bezleri

Endokrin sistemin her bir bezi kan dolaşımınıza has hormonlar verir. Bunlar kanınızdan diğer hücrelere dolaşırlar ve birçok vücut sürecini kontrol etmeye veya koordine etmeye yardımcı olurlar.

Endokrinoloji açısından değerlendirildiğinde endokrin bezler şunları içerir:

1.  Adrenal bezler: Kortizol hormonu salgılayan böbreklerin üstünde oturan iki bez.
2. Hipotalamus: Alt orta beynin bir parçası olup, hormonları ne zaman kullanacağını hipofiz bezine bildirir.
3. Yumurtalıklar: Yumurtlayan ve cinsel hormon üreten kadın üreme organları.
4. Pankreasta adacık hücreleri: Pankreasdaki hücreler, insülin ve glukagon hormonlarının salınmasını kontrol eder.
5. Paratiroid: Boyunda kemik gelişiminde rol oynayan dört küçük bez.
6. Pineal bez: Beyin merkezinin yakınında bulunan, beynin uyku düzenine bağlı olabilecek bir bez.
7. Hipofiz bezi: Beyinin tabanında sinüslerin arkasında bulunan bir bez. Diğer ana bezleri, özellikle de tiroidini etkilediğinden çoğu kez “ana bez” olarak adlandırılır. Hipofiz bezi ile ilgili sorunlar kemik büyümesini, kadının adet döngüsünü ve anne sütünün bırakılmasını etkileyebilir.
8. Testisler: Sperm ve cinsel hormon üreten erkek üreme bezleri.
9. Thymus: Üst göğüste vücudun bağışıklık sistemini geliştirir.
10. Tiroid: Boynun önünde metabolizmayı kontrol eder.

Bu bezlerin bir veya daha fazlasının bir fonksiyonu olan en ufak bir hıçkırık bile vücudunuzdaki hassas hormonal dengeyi atabilir ve endokrinoloji kapsamında endokrin bozukluk veya hastalıklara neden olabilir.

Endokrin Sistem Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı

Endokrinoloji kapsamında değerlendirildiğinde nedenleri ve tedavisi öncesi ile tedavisi sonrası hemşirek bakımı kapsamında aşağıdaki hastalıklar karşımıza çıkmaktadırlar.

Hipofiz bezi hastalıklarında hemşirelik bakımı:

Diabet:

ADH eksikliği sonucu ortaya çıkan ve şekersiz diyabet olarak da bilinen bir tür haslık olup genellikle susuzluğa sebebiyet vermektedir.Bu hastalıkta öncelkilk sıvı kaybının olabildiğince dengelenmesi olduğundan ameliyat öncesi ya da ameliyat sonrası tanı sahibi hasta sürekli takip edilmesi gereken ana konu sıvı giriş ve çıkışlarıdır. Bunu yanında hasta ilaçları nasııl alkacağı konusunda da bilgilendirilmelidir.

Akromegali:

Büyüme hormonunun aşırı şekilde salgılanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Hemen belirlenmesi kolay olmadığı için 10 20 yıllık sürede gelişebilmektedir. Tanı olarak kullanılan belirtiler aşırı yorgunluk ve iştahsızlıkla birlikte ciltte aşırı yaşlanma ile kendisini belli edebilir. Tedavisi kapsamında ameliyat ve radyoterapi seçenekleri bulunduğundan hemşirelik tedavisi kapsamında uygulanan tedavisi ve içeriğine yönelik bakımların sürdürülmesi önem arz eder.

Jigantizm (halk arasında devlik olarak bilinir):

Akromegaliden farklı olarak 10 yaşın altında çocuklarda ortaya çıkması ile ayrışan bu hastalık da yine hipofizin aşırı salgılanmasından ortaya çıkmaktadır. Ameliyat ile ilgili tümörün çıkartılması gerektiğinden endokrinoloji sonucu cerrahisi yapılan hastaya hemşire hastada görülen ve uygulanan tedaviye yönelik olarak destek vermelidir.

Dwarfizm (halk tabiri ile cücelik):

Devliğin aksine yetersiz hormon salgılanması sonucu ortaya çıkabileceği gibi tümör kaynaklı da tanı konulabilir. Bu şekilde ortaya çıkabilen ve vücudun organları orantılı da olsa büyüme yavaşlığı içerisinde gözlemlenen bu hastalık büyüme devam ederken erken yaşta gerekli hormonların haricen sağlanması ve zararlı hormonların ameliyat edilerek, ameliyat ile alınması neticesinde tedavi sağlamak  endokrin cerrahisi sonucu mümkündür.

Tiroid Bezi Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı

Guatr ve tiroid nodülü sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Biyopsi patalojisine bakılarak nodülü şekil ve nodülü yapı ve nodülü içeriği ile değerlendirilerek bakım sağlanmalıdır.

Paratiroit Bezi Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı

Hiperparatiroidi:

Parathormonun aşırı salgılanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Hemşirelik bakımı kapsamında kalsiyum içeren gıdalar engellenmeli, hidrasyon artırımı amacıyla hastanın sıvı alımı desteklenmelidir. Hastaya hareketlilik sağlayarak kemiklerde kalsiyum birikimi artırılmalıdır.

Hipoparatiroidi:

Parathormonun yeterli miktarda salgılanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Hemşirelik bakımı kapsamında kalsiyum içeren gıdaların alımına gayret gösterilmelidir. Süt yoğurt gibi kalsiyumca zengin olduğu bilinen besinler fosfat yönünden de zengin içerikli olduğundan hastaya verilmemelidir.

Pankreas Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı

Pakreatit:

Pankreas iltihabı oluşması sonucu ani ateş yükselmesi ile kendisini belli eden bir hastalıktır. Hemşirelik bakımı kapsamında hastanın yediği ve çıkardıkları takip edilmelidir.

Diabetes Mellitus:

İnsüline bağlı olarak ortaya çıkan metabolizmal bozukluktur. Ameliyat gibi bir seçenek doğrudan uygulanmadığından hemşirelik bakımı kapsamında hasta sıklıkla takip edilmeli kronik durumlarda düzenli egzersize, beslenme ile ilgili koşul ve konulara dikkat edilmelidir.

Adrenal Bez Hastalıklarında Hemşirelik Bakımı

Bezlerin eksik salgılanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Sebep olarak tanı ortaya konulduğunda; hasta geçmişinde yaygın neden AIDS, tüberküloz ve mantar enfeksiyonları gözlemlendiği buna yönelik ortaya çıktığı söylenebilir. Hemşirelik bakımı olarak sıvı elektrolit dengesine dikkat edilmeli aşırı ışık, gürültü ve sıcaklıktan hasta sakınılmalıdır.

Endokrinoloji Sakal Tedavisi Nelerdir?

Sakal ve bıyığın çıkma yaşı tamamen hormonlara bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Sakal kimi kişilerde 14 yaşından itibaren, kimi kişlerde 19 yaşından itibaren çıkmaya başlayabilmektedir. Ancak hormaonal sorunlar sonucunda endokrinoloji kapsamında tiroid ve DHT hormonu eksikliğine bağlı olarak sakal gelişimi yaş ilerlemesine rağmen kendisini göstermiyorsa bu durumda  endokrinoloji bölümünde sakal hormon tedavisi düşünülebilir.