Hipofiz bezi nedir. hormonları ve hormonların görevleri nelerdir

Hipofiz bezi beynin alt kısmında bulunan, bezelye büyüklüğünde bir endokrin bezidir ve beyindeki pek çok hormonu yönetir. Hipofiz bezi neden önemlidir?

Hipofiz bezi vücuttaki hormonları düzenleyerek onların ne kadar salgılanacağını yöneten bir organdır. Hipofiz bezi ön, orta ve arka lop olmak üzere üç parçadan oluşur ancak ortada bulunan ara lob emriyoda görüldüğü halde yetişkinlerde körelmiş durumdadır. Hipofizin ön lobu epitel doku, arka lobu ise sinir hücrelerinden oluşmuştur. Hipofizin ön ve arka kısmından salgılanan hormonlar farklıdır; ön kısmından büyüme hormonu salgılanırken hipofizin arka kısmı sayesinde diğer bezleri uyaran hormonlar salgılanır.

Hipofiz Bezinin Görevleri

Bu yazımızda hipofiz nedir sorusunu yukarda açıklamış olmakla birlikte hipofizin görevleri nelerdir gibi merak edilenleri açıklamaktayız. GH yani büyüme hormonu hipofizin ön kısmı tarafından salgılanır; çocuklarda az salgılanırsa nanizm denilen cücelik oluşur. Nanizm olanların boyları ve organları orantılıdır.

Eğer büyüme hormonu çocuklukta çok salgılanırsa jigantizm ortaya çıkar; jigantizm insanları anormal şekilde büyüktürler; halk arasında dev insanlar olarak adlandırılırlar. Büyüme hormonu bazen yetişkin insanlarda da fazla salgılanmaya başlar. Bu durumda burun, çene, parmak gibi vücudun sivri yerleri uzar ve büyür. Buna ise akromegali denmektedir.

Hipofizin ön bölümünde bulunan bir diğer hormon da prolaktin hormonudur. Prolaktin doğumdan sonra süt bezlerini uyararak süt salgılanmasını sağlar. Bazen hipofizde oluşan birtakım adenomlardan dolayı prolaktin salgılanması normalin üzerine çıkabilir. Gebelik dışında prolaktin yükselmesi durumunda mutlaka hipofiz bezinde bir tümör olup olmadığına bakılmalıdır.

Hipofiz başka bezleri uyarıcı etkiye sahiptir. Bunlar:

1. TSH: Tiroit uyarıcı hormondur. Tiroit boğazımızın ön kısmında bulunan ve pek çok yaşamsal faaliyetlerde rol oynayan bir bezdir.
2. FSH-LH: Üreme organlarını uyarıcı hormondur. Erkeklerde testis kadınlarda yumurtaları uyararak cinsel fonksiyonları ve üremenin devamlılığını sağlar.
3. ACTH: Böbrek üstü bezlerini uyarıcı hormondur. Böbrek üstü bezinden kortizol adı verilen hayati bir hormon salgılanır ve hipofiz bu hormonun salgılanmasını kontrol eder. Kortizol hormonu bağışıklık sistemimizi ve tansiyon ile damarlardaki sıvının yeterli düzeyde olmasını sağlamaktadır.

Hipofiz Bezi Hormonları

Hipofiz bezinden salgılanan hormonların fazlalığı ve azlığından kaynaklı hastalıklar oluştuğu için hipofiz bezi son derece önemlidir.

HPA Nedir?

Hipotalamus hipofiz adrenal aks yani HPA aksı olarak bilinen kompleks geribildirim mekanizmalarına sahip bir nöroendokrin bir yolağı (kimyasal tepkimeyi) ifade eder. Bu yolağın stres sonucu aktivitesi artabilir ve hipotalamik “corticotropin-releasing hormone” CRH salınımını ilgilendiren durumlar ortaya çıkabilir. HPA aksında stres yanıtını düzenleyen bir alandan salınmakta olan CRH taşınarak ön hipofiz bezine ulaşır. Hipotalamustaki nörosekretuvar nöronlar, salgıladıkları releasing yani salgılatıcı ve inhibiting diğer adıyla engelleyici hormonlar aracılığıyla ön hipofiz hormonlarının salgılanmasını kontrol etmektedirler. Karşılıklı etkileşim halinde olan hipotalamus ve ön hipofiz hormonları, vücuttaki ana hormon eksenlerini düzenleyen bir merkez konumunda bulunmaktadır.

Antidiüretik hormon dediğimiz ADH ve oksitosin, aksonal uzantılar ile arka hipofize (tıp dilinde nörohipofize) ulaşarak burada depolanmaktadır. Depolanan bu uzantılar sistemik dolaşıma salınmaktadır; bu salınımın etkileri arasında ön hipofiz hormonlarından salınan ve klasik fiziksel etkiler yer alır. Bu etkilerin yanı sıra davranış üzerine de çeşitli etkileri olduğunu söyleyebiliriz. Bunu somutlaştıracak olursak Oksitosin ve ADH’nin bazı toplumsal kaynaklı olmayan, tamamen birey kaynaklı yani içgüdüsel dediğimiz davranışlar üzerinde etkisi bulunmaktadır.